تفکر خلاق و مهارت های کسب آن
تعريف مهارت تفکر خلاق
تفکر ، مهارتی است كه شخص با تلفيق مهارت های حل مسئله و تصميم گيری، از افكار يا روابط نو برخوردار ميشود و قدرت كشف و انتخاب راه حل های جديد را پيدا ميكند.
انواع تفکر
- تفكر واگرا
- تفكر همگرا
تفكرخلاق نوعی تفكر واگرا است كه فرد با استفاده از آن سعی ميكند پديده ها و امور و افكار را آن چنان كه هستند به راحتی نپذيرد، بلكه نگاه متفاوت تری داشته باشد
و از قالب های تفکری همسان دور شود.
به عبارت ديگر، پديده ها را از منظر ديگری نگاه ميكند
درحالیكه در تفکر همگرا، فكرهای جديد و نو كمتر يافته ميشود و پديده ها را آن چنان كه هستند ميپذيرند
مراحل تفكر خلاق آمادگی:
در اين مرحله شخص به نوع روابط بين پديده ها كه ذهن او را به خود مشغول كرده اند پی برده است و با طرح سؤال های مختلف در ذهن به نقد و بررسی آن مي پردازد
پختگی:
در اين مرحله، شخص با گذار از مرحله قبلی به درك و شناخت عميق تری از روابط بين پديده ها ميرسد و گويی پديده ها، جرئی از وجودش شده اند
اشراق:
در اين مرحله، شخص به پاسخ های ناگهانی دست پيدا ميكند كه اغلب با كلماتی نظير آهان، يافتم… متجلی ميشود
وارسی:
در اين مرحله، فرد به بررسی بهترين ايده ایكه در مراحل قبلی به آن رسيده است مي پردازد تا صحت و سقم آن را مشخص كند
اجرا:
در اين مرحله، فرد تفکرات يا ايده هايی را كه مورد تأييد واقع شده اند را به مرحله اجرا در می آورد
ويژگی های افراد دارای تفکر خلاق
۱٫ راه های یرا جستوجو ميكنند كه از طريق آن بتوانند تفکر خود را به سوی ايده های نو و تازه هدايت كنند
۲٫ به همه ی جوانب يك موضوع و مسئله توجه دارند
۳٫ در حل يك مسئله تمركز حواس بيشتری را از خود نشان ميدهند.
۴٫ تفکرهای بكر دست نخورده و نو را بيشتر از ديگران از خود نشان ميدهند.
۵٫ به راه حل هايی می انديشند كه ممكن است از ديد ديگران اهميت چندانی نداشته باشد.
۶٫ از ربط ايده ها و تجربه های مختلف، نتايج جديدی ميگيرند.
۷٫ افكار و عقايد خود را به راحتی مطرح و از مواجه با عقايد مختلف استقبال ميكنند.
۸٫ برای حل مسائل و مشكالت راههای مختلف را بررسی و تا رسيدن به نتیجه ی دلخواه تلاش ميكنند.
۹٫ خود را محدود به نظرهای ديگران نمیكنند و با احترام به نظر ديگران، نظرهای خود را بيان ميكنند
۱۰٫ همواره كنجكاو و در جستجوی اطلاعات جديد و نو هستند.
۱۱٫ از قدرت تصويرسازی ذهنی بااليی برخودارند، تا حدیكه به تفكرات خود، عينيت ميبخشند.
۱۲٫ مثبت نگر و پرانرژی هستند.
۱۳٫ اغلب برای هر سؤالی آمادگی ارائه پاسخهای مختلف را دارند.
۱۴٫ سؤال و جوابهای غيرعادی و متفاوت در آنها بيشتر ديده ميشود.
چگونه تفکر خالق را در خود و ديگران پرورش دهيم؟
۱٫ اطالعات و تجارب خود را در موقعيتهای مختلف گسترش دهيم.
۲٫ از ديگران و كودكان سؤالهایی را بپرسيم كه پاسخهای متعدد داشته باشند.
۳٫ اگر سؤالهای غيرمعمولی از سوی ديگران مطرح ميشود، سعی كنيم با همكاری خودشان پاسخ های جديد و نو را كشف كنيم.
۴٫ رفتارها و الگوهای افراد خالق مثل ابوعلی سينا، دكتر حسابی و… را سرمشق زندگی قرار دهيم.
۵٫ از فنون ويژۀ تفکر خلاق مانند (بارش فكری) به خوبی استفاده كنيم يورش ذهنیبه يك موضوع را بارش فكری ميگويند
۶٫ تصورهای ذهنی خود و ديگران را تقويت كنيم، زيرا تصويرسازی كمك ميكند اطالاعات در حافظۀ بلندمدت بيشتر ذخيره شوند.
برای مثال، اگر فرزندمان داستانی را در مورد جنگل ميخواند، از او بخواهيم تصور كند كه ميان جنگل قرار دارد، به صداها گوش دهد، حيوانات و درختان را تصور كند و…
۷٫ در نوشتن داستان يا كشيدن نقاشی و… به جای استفاده از نمونه(مدل)از طرح های خلاق ذهن خود استفاده كنيم
۸٫ مهمترين نكات را درباره آنچه ميخوانيم يا ميشنويم يادداشت كنيم
۹٫ هر فكر جديدی كه به ذهن ما ميرسد، بنويسيم (افكار خود را روی كاغذ بياوريم) اجازه دهيم هر سؤالی را از ما بپرسند و سؤال ها را جدی بگيريم.
۱۰٫ بازی های فكری، ساخت اشياء يا گل، مجسمه سازی، نقاشی و داستان نويسی موجب شكوفايی ذهن و خلاقیت ميشود.
۱۱٫ طرح سؤال های باز و تكميل جمالت و داستان های ناتمام در رشد تفكر خالق مؤثر است.
۱۲٫ به عقايد ديگران به ويژه كودكان و نوجوانان احترام بگذاريم و اجازه دهيم كه تا حد ممكن كارهايشان را با ذوق و سلیقه خود انجام دهند.
۱۳٫ ابتكار و تخيل را باور داشته باشيم تا زمینه ی بروز فعاليتهای خالق در جامعه فراهم شود.
۱۴٫ سعی كنيم پاسخ های ما در مقابل سؤال های كودكان به گون های باشد كه آنها را به سؤال های جديدتری هدايت كنيم.
۱۵٫ فرصت ابتكار و نوآوری را در خانواده و مدرسه و محل كار به ديگران بدهيم.
۱۶٫ از موقعيت های مانند مسافرت، بازديد از موزهها، رفتن به مكانهای تفريحی و فرهنگی جهت آموزش تفكر خالق استفاده كنيم
۱۷٫ -احساس امنيت، شادی و آرامش از عوامل شكوفايی تفکر خالق است، آن عوامل را از خود و ديگران دريغ نكنيم
۱۸٫ هوش، استعداد، مهارت و تالش جدی، بخشی از عوامل رشد خلاقیت است، اما ضروری است به ايجاد انگيزه نيز توجه ويژه ای داشته باشيم.
۱۹٫ توانايی ديگران حتی كودكان را بپذيريم. باور داشته باشيم كه هر فرد، موجودی منحصر به فرد است و مثل و مانندی ندارد.
۲۰٫ وقتی كار و فكر جديد و خالقان هایرا از ديگران مشاهده كرديم، با تشويق، خوشحالی و شادی خود را ابراز كنيم.
تمرين هايی برای رشد تفكر خالق
تمرين ۱
افراد را به دو گروه تقسيم ميكنيم.
از گروه اول ميخواهيم هر كدام يك كلمه به دلخواه بنويسند و در يك ظرف بريزند.
از گروه دوم ميخواهيم هر كدام يك مسئله بنويسند و در يك ظرف بريزند.
سپس برحسب تصادف از ظرف گروه اول يك كلمه و از ظرف گروه دوم يك مسئله برميداريم و ميخواهيم هر كس با آن کلمه ی انتخاب شده پاسخی را برای آن مسئله ایكه
انتخاب شده آماده كند و بخواند
تمرين ۲
سه شيء را به طور ذهنی انتخاب ميكنيم و از گروه ميخواهيم بيان كنند با اين اشياء چه چيزهايی را میتوانند بسازند.
به طور مثال، با دو در بطری و يك خودكار و يك صفحه كاغذ باطله چه چيزهايی ميتوان ساخت؟
تمرين ۳
از گروه ميخواهيم با حروف خلاقیت كلمه هايی بسازند كه به موضوع خلاقیت مرتبط باشد. يا با حروف كلمات…
تمرين ۴
به افراد ميگوييم اگر در گرمای تابستان در مزرعه كاله نداشته باشند، از چه چيزهايی به عنوان جايگزين ميتوانند استفاده كنند؟ اگر در بيابان با شكستگی پا مواجه شوند
چه كارهايی ميتوانند انجام دهند؟