راهنمایی و مشاوره در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

بررسی نقش مشاوره درپیشرفت تحصیلی دانش آموزان

انسان تنها موجودی است كه با همنوعان خود به تبادل نظر می پردازد و برای شناخت وحل مشكلات خود با آنان مشورت و از راهنمایی آنان استفاده می كند.

راهنمایی و مشورت در طول زندگی انسانها مطرح بوده وآنان با كسانی كه مورد قبول و اعتمادشان بوده مشورت می كرده اند.

با توسعه علوم انسانی و رشد علوم رفتاری به راهنمایی و مشاوره به عنوان شاخه ای مستقل از علوم رفتاری توجه شد(حسینی بیرجندی، 1390).

امروزه راهنمایی و مشاوره به صورت حرفه ای برای كمك به افرادی است كه در رشد، سازگاری، تصمیم گیری، روابط خانوادگی، مهارتهای اجتماعی و شیوه زندگی مشكلاتی دارند و مشاوره به این افراد كمك می كند تا راه حل مناسبی برای مشكلات بیابند.

مدرسه و محیط های آموزشی کانون توجه صاحبنظران سلامت روان هستند.

از این رو که این محیط با گروههای سنی که به عنوان گروههای حساس شناخته می شوند سر و کار دارند.

علاوه بر اینکه سنین دبستان و راهنمایی و دبیرستان به عنوان سنینی شناخته می شوند که پایه ریزی شخصیت افراد در بزرگسالی در این سنین روی می دهد(ثنایی، 1385).

مساله قابل توجه این است که این دسته از گروههای سنی بیشتر اوقات خود را در این مدارس و محیط ها می گذرانند و روشن است که فضای این موقعیتها تاثیرات مهمی بر سلامت افراد در بزرگسالی دارد.

بر این اساس صاحبنظران مسائل روانی در کنار توصیه به خانواده ها در جهت شناخت عوامل موثر در بهداشت روانی و تامین آن، مراکز آموزشی و مدارس توجه خود قرار می دهند و ایجاد آشنایی و رعایت این عوامل را در مدارس توصیه می کنند.

رسیدن به اهداف آموزشی که مدارس به عنوان اهداف اساسی خود به آنها توجه دارند مستلزم تامین بهداشت روانی دانش آموزان است(اصغری پور و همکاران، 1390).

تحقیقات متعدد نشان می دهد که دادن مشاوره تحصیلی به دانش آموزان با پیشرفت تحصیلی آنها رابطه دارد. و دانش آموزانی که به نحوی از مشاوره اینگونه محروم هستند اغلب با افت تحصیلی مواجه می شوند.

بنابراین ضروری به نظر می رسد جهت تامین شرایط مناسب برای نیل به اهداف آموزشی، تربیتی و تضمین سلامت افراد در جامعه در سنین مختلف اعمال شیوه های مناسب جهت تامین امور مشاوره ای در مدارس مدنظر قرار گیرد.

 بیان مسأله

وظیفه نهاد آموزش و پرورش، در آماده كردن دانش آموزانی كه نیروی انسانی فردا تلقی می شوند، برای مواجهه و سازگاری با مقتضیات قرن بیست و یكم كه از حساسیت ویژه ای برخوردار است بسیار حساس و سنگین است.

اضطراب، افسردگی، سوء مصرف مواد مخدر، رفتارهای نابهنجار، مشكلات تحصیلی، گرایش ارتباط با جنس مخالف از عمده ترین مشكلات روانی اجتماعی دانش آموزان است، اهداف آموزش و پرورش زمانی تحقق خواهند یافت كه برنامه ها و محتوای آموزشی با توجه به نیازها و امكانات دانش آموزان تهیه و اجرا گردند(رجایی و همکاران، 1383).

ازطریق « خدمات راهنمایی و مشاوره » می توان تواناییها و نیز محدودیت های دانش آموزان را شناخت و از امكانات موجود حداكثر استفاده را به عمل آورد.

مشاور تحصیلی با شناخت دانش آموزان در زمینه های گوناگون می تواند آنان را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی كند و آنان را در حل مشكلات یاری دهد.

گرچه آشنایی معلم با فنون راهنمایی تدریس و عملكرد او را مؤثر و پربار می سازد، ولی معلم به تنهایی نه می تواند و نه فرصت دارد به تمام مسائل و مشكلات روانی و خانوادگی و تحصیلی دانش آموزان رسیدگی كند و برای هر كدام راه حل ارائه دهد.

از این رو، مشاور تحصیلی با همكاری معلم و خانواده و مسئولان مدرسه می تواند دانش آموزان را در جهت رفع مشكلات تحصیلی و خانوادگی و روانی و تأمین ثبات عاطفی یاری دهد و نهایتاً نیل به اهداف آموزش و پرورش را ممكن سازد(شفیع آبادی، 1390).

برنامه های مشاوره و راهنمایی مدارس، یکی از پیشرفت های آموزش وپرورش قرن حاضر است که ازشاخص های مدنیت و اداره علمی جامعه به شمار می رود.

مشاوره یک رابطه ی یاورانه دونفره ای است که بر نیاز فرد به رشد، سازگاری، تصمیم گیری و حل مشکل تکیه دارد(گیبسون ،ترجمه ی فارسی،1373).

از آنجا كه در هر نظام آموزشی، پیشرفت تحصیلی به عنوان مهم ترین شاخص توفیق فعالیت های علمی و آموزشی محسوب می شود، بررسی عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان از اهمیت خاصی نزد پژوهشگران علوم تربیتی و روانشناسی برخوردار است(نوابی نژاد، 1393).

محقق در این پژوهش در پی آن است تا کارآمدی نقش مشاور در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را مورد بررسی قرار دهد و در این راه از پژوهش های انجام شده توسط محققان ایرانی وخارجی نیز که با این موضوع ارتباط دارند استفاده خواهدشد.

بنابراین سؤال اصلی پژوهش ما این گونه بیان می گردد:« آیا مشاوره می تواند در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نقش موثری داشته باشد».

 اهمیت و ضرورت تحقیق

از آنجایی که عوامل پیچیده وگاه ناشناخته ای برکمیت و کیفیت یادگیری دانش آموزان وپیشرفت تحصیلی آنها تأثیر می گذارد، و یکی از عواملی که می تواند تأثیر زیادی در پیشرفت تحصیلی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته وگاه بعنوان یک عامل مستقل مطرح ومورد برسی قرار گیرد، انگیزه تحصیلی دانش آموزان می باشد.

در حقیقت بسیاری از متخصصان و پژوهشگران حوزه آموزش وپرورش توجه زیادی به پیشرفت تحصیلی وعوامل تأثیر گذار به آن داشته اند.

در چنین موقعیت هایی آموزش مهارتهای اساسی برای نوجوانان وجوانان به منظور تقویت انگیزهء آنها و بالطبع بالا بردن خودپنداره وموفقیت تحصیلی آنها بسیار مفید وسودمند خواهد بود.

بر طبق بررسی ها می توان مهارتهایی را یاد گرفت تا در عدم پیشرفت تحصیلی ایمن شد. آموزش این مهارتها بوسیله مشاور و راهنمایی به دانش آموز کمک می کند تا خود را بهتر بشناسد و در باره خود و زندگی بهتر بیندیشد.

در آموزش دادن مهارتها، دانش آموز تشویق می شود تا تجربه های خود و نقش آن در افزایش خود پنداره مثبت و در افزایش احترام به خود را بشناسد و در عین حال توانایی شناخت جنبه های مثبت دیگران را کسب نمایید و می آموزند تا ارتباط میان افکار واحساسات و رفتارهای خود را درک کنند.

آموزش این مهارتها به خود پنداره دانش آموز دیدگاهی مثبت و واقع بینانه می دهد تا بتواند در جهت افزایش انگیزه خود در راه پیشرفت تحصیلی گام بردارد.

هر چند اهمیت و ضرورت این موضوع بر همگان آشکار است و در فوق به برخی از آنها اشاره گردید، می توان اینگونه بیان نمود که انجام تحقیقی با عنوان نقش مشاوره در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای اهمیت بوده و ضرورت دارد.

روش تحقیق

در این پژوهش از روش اسنادی و کتابخانه‌ای استفاده گردیده است. محقیق در این روش به کتابخانه‌ها و سایت های اینترنتی مراجعه نموده و با استفاده از کتب و مقالات مربوط به موضوع پژوهش اطلاعات لازم را جمع آوری و سپس تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری از یافته‌ها پرداخته است.

تعاریف راهنمایی و مشاوره

مطالعه نظام های آموزشی جهان نشان می دهد كه از خدمات راهنمایی و مشاوره به عنوان تسهیل كننده فرایند تعلیم و تربیت در دوره های مختلف تحصیلی به شكل مطلوب سود برده اند.

برای راهنمایی تعاریف گوناگونی بیان شده است كه ضمن برخوداری از تنوع، از وجوه مشتركی نیز بهره مند هستند.

برای رعایت اختصار و پرهیز از اطاله كلام تنها به یكی از آن تعاریف بسنده می كنیم:

راهنمایی كوششی است انسانی، برای ایجاد حداكثرتوافق ممكن بین خصوصیات فرد مورد راهنمایی و متقضیات فعالیتی ( تحصیلی یا حرفه ای ) كه بدان مشغول خواهد شد( شكوهی 1367 ). مفاهیمی كه در راهنمایی بكار برده شده است بسیار متنوع و از تنوع دیدگاهی، بخش عظیمی از فرایند تعلیم و تربیت را شامل می شود.

گزاره های ذیل مؤید این موضوع است:

- راهنمایی بخشی از كل جریان تعلیم و تربیت بطور اعم و مدرسه بطور اخص است. - راهنمایی یك سلسله خدمات و كوشش های منظم و سازمان یافته است. - منظور از راهنمایی فرد، كمك به تصمیم گیری آگاهانه و عاقلانه و قرار گرفتن در مسیر رشد و پرورش قوه قضاوت است.

چنانچه راهنمایی را دایره عظیمی از فعالیتهای تربیتی در آموزش و پرورش بدانیم مشاوره به عنوان دایره كوچكتری در قلب آن دایره عظیم جای دارد.

به عبارت دیگر یكی از مهمترین خدمات راهنمایی، خدمت مشاوره است(اصلانی، 1382).

یكی از جدیدترین تعاریف مشاوره عبارتی است كه در سال 1965 توسط كرومبولتز بیان شده است.

او می گوید:

مشاوره از تمامی فعالیتهای اخلاقی تشكیل یافته است كه در آن مشاور متعهد، تلاش می كند تا به مراجع كمك كند تا به آن دسته از رفتارهایی بپردازد كه بتواند به حل مشكلات و مسائل اومنجر شوند.

اما جامع ترین تعریف مشاوره توسط بوركس و استفلر بیان شده است.

به گونه ای كه تقریبا به همه جنبه های كار یك مشاور در فرایند مشاوره اشاره نموده اند(آربونا ، 2000).

«مشاوره به رابطه حرفه ای بین یك مشاور آموزش دیده و مراجع دلالت دارد. این رابطه معمولا میان دو نفر است.

اگر چه بعضی مواقع مشاوره با بیش از دو نفر صورت می گیرد.

این رابطه برای كمك كردن به مراجعان جهت درك و روشن كردن نظرات آنان در مورد محیط زندگی خود و یاد دادن راه رسیدن به اهداف انتخاب شده فردی از طریق انتخاب راههای سنجیده و با معنای فردی و حل مشكلات هیجانی ومیان فردی برگزار می شود».

فایده و اهمیت مشاوره و راهنمایی

راهنمایی كودكان ونوجوانان وبزرگسالان یك فراگرد بسیار مهم و استثنایی در حل مشكلات و معضلات این طبقات سنی می باشد.

ضرورت مشاوره و راهنمایی قبل از هر چیز دیگر، در رابطه با حرفه و شغل و مخصوصاً در نظام جدید آموزش و پرورش مطرح می باشد.

چگونگی تجدید نظر و تغییر یك برنامه تربیتی مفید و سازنده و خلاق به عنوان یك اصل مسلم در جهت توسعه و پیشرفت فرهنگ و تمدن آشكار شده است.

پیدایش انقلاب صنعتی در اروپا و انقلاب در تكنولوژی و فرستادن اقمار مصنوعی به فضا، نیاز مراكز صنعتی به نیروهای ماهری كه حداكثر كارایی و بازدهی را داشته باشند، همه و همه تغییر و تحول را در نظام آموزشی كشورها ضروری ساخته است(نوابی نژاد، 1393).

اینكه چرا باید برنامه های آموزش و پرورش تغییر و تحول یابند، و همچنین عوامل پیدایش راهنمایی در آموزش و پرورش مربوط به عللی است كه مهمترین آنها افزایش بی رویه جمعیت به ویژه جمعیت جوان كشورها و افزایش دانش آموزان و عدم تعادل در توزیع دانش آموزان در رشته ها و شاخه های تحصیلی، ضرورت برقراری تعادل بین بازار كار و تربیت نیروی انسانی و افت تحصیلی می باشند(محمدخانی، 1384).

آیا با اضافه كردن چند درس یا ادغام نمودن دو یا چند ماده درسی و یا تغییر نام بعضی از مواد درسی می توان گفت كه تغییر به وجود آمده است؟

پاسخ این سؤال منفی است. بایدخاطر نشان ساخت كه هرگونه اصلاح و تجدید نظر و یا تغییرات اساسی می باید از جمیع جهات مورد توجه قرار گیرد و نیز باید مشكلات آن را پیش بینی كرده، راههای رسیدن به این هدفها را جستجو نموده وجهت اساسی آن را روشن ساخت.

با توجه به همین نكات است كه اهمیت و ضرورت مشاوره و راهنمایی به عنوان یك اصل مهم در جریان تعلیم و تربیت آشكار می گردد. مدرسه به عنوان یك نهاد اجتماعی باید متناسب با احتیاجات فردی و مقتضیات جامعه باشد.

چون جوامع پیوسته در اثر عوامل مختلف (نظیر جنگ ونزاع، بیماری، عوامل طبیعی، انقلاب و غیره )تغییر می یابند، مدرسه هم به عنوان یك نهاد اجتماعی باید متناسب با تغییرات جامعه تحول یابد.

مدارس باید با تحولات فرهنگی، علمی و اجتماعی هماهنگ و همگام باشند وبرای پیشرفت در این زمینه ها، متغیر و متحول گردند(ثنایی، 1385).

اهداف مشاوره و راهنمایی

در تعاریفی كه از راهنمایی به عمل آمده تصریح شده كه به فرد كمك شود تا خود را بشناسد.

منظور و هدف از اینكه فرد خود را بشناسد این است كه با این شناسایی به صورت انسانی مؤثرتر و خلاق تر و در نتیجه شادمان تر درآید.

چنین فردی در معنایی كه كارل راجرز بیان داشته به صورت فعال تر ظاهر می گردد.

از طریق مشاوره و راهنمایی فرد نه تنها وضع فعلی خود را درك می كند، بلكه از آنچه كه به صورت آن در خواهد آمد نیز آگاه می شود.

راجرز معتقد است كه هدف بیشتر مشاغل یاری دهنده كه شامل مشاوره و راهنمایی نیز می شود، افزایش رشد شخصی و روانی فرد در مسیر رشد اجتماعی است(شفیع آبادی، 1390). بدین طریق راهنمایی دارای دو هدف می باشد كه هدف آنی و دیگری هدف غایی و نهایی می باشد.

1.هدف آنی راهنمایی

هدف آنی راهنمایی كمك و راهنمایی فرد در حل مشكلات تحصیلی، خانوادگی واحیاناً شغلی است، كه این را علاج واقعه قبل از وقوع می دانند و باعث جلوگیری از اتلاف سرمایه مادی و معنوی فرد در راهی ناشناخته می شود.

2.هدف غایی ونهایی

عبارت است از اینكه فرد خود قادر باشد یا بتواندكه با بینش صحیح به حل مشكلات خویش پرداخته و عاقلانه رفتار نماید. این است كه راهنمایی آنی شرط لازم و مكمل راهنمایی غایی و نهایی و خود رهبری می باشد.

از آنجایی كه قشر دانش آموز بیش از هر طبقه سنی دیگری نیاز به مشاوره و راهنمایی دارد، لذا بیشترین اهداف این دانش مربوط به مواردی می شود كه در مدارس جنمبه عملی به خود می گیرد.

معمولاً هدفهای یك دوره تحصیلی به طور به صورت زیر تحقق می یابد:

الف-برنامه های تحصیلی مربوط به آینده ب-تحصیلات حرفه ای ج-فعالیت های هنری د-فعالیت های مربوط به حفظ سلامت جسمی و فكری ه-رشد علائق اجتماعی

منظور از این اهداف این نیست كه تنها دانش آموز در یك یا چند فعالیت مربوط به این هدفها شركت نماید، بلكه لازم است برنامه راهنمایی تحصیلی به طریقی ترتیب یابد كه دانش آموز با هر كدام از این اهداف درگیری فعالانه داشته باشد.

به هر طریق، مشاوره و راهنمایی در دوران تحصیل، اهداف گوناگون و وسیعی را در هر مقطع تحصیلی دنبال می كند.

در خانواده و جامعه نیز اهدافی را دنبال می كند كه یكی از مهمترین آنها تجدید سازماندهی خود است.

ضرورت فعالیتهای راهنمایی ومشاوره درمدارس

یكی از نهادهای اجتماعی، نهاد آموزش وپرورش است كه مسئولیت مهمی درتربیت كودكان، نوجوانان و جوانان بر عهده دارد.

نگاه گسترده به نقش آموزش و پرورش به عنوان عاملی مؤثر در فعلیت بخشیدن به امكانات بالقوه و ذاتی افراد، انتقال اندوخته تجارب گذشتگان، ارائه ارزشهای مطلوب، افزایش معلومات و ایجاد مهارتهای لازم در افراد برای زندگی و بالاخره تسهیل مسیر حركت وجودی آدمی به سوی كمال اهمیت این نهاد اجتماعی را بیش ازپیش نشان می دهد.

گسترش كمی آموزش وپرورش نشانگر گرایش و استقبال همگان به اثر بخشی این نهاد و گسترش كیفی آن ناشی ازتوسعه معارف، علوم و رشد بی وقفه تكنولوژی است كه این دو بر پیچیدگی و ظرافت جریان آموزش وپرورش افزوده است.

بنابراین برای تحقق اهداف تعلیم و تربیت و رشد شخصیت كودكان و نوجوانان باید ازخدمات راهنمایی و مشاوره بخوبی استفاده كرد.

نقش راهنمایی در آموزش و پرورش افراد به حدی است كه عده ای ازصاحب نظران آن را به نوعی تعلیم و تربیت گفته اند و بعضی راهنمایی را تسهیل كننده جریان تعلیم و تربیت می دانند.

اگر تربیت را به معنی نشو و نمادادن، زیاد كردن، بركشیدن و به حد اعتدال سوق دادن آدمی بدانیم، تعلیم را رشد دادن آدمی در تسهیل جریان رشد وكمال آدمی خواهیم یافت.

مهمترین عواملی كه درضرورت راهنمایی و مشاوره و توسعه آن در نظامهای آموزش و پرورش مؤثر بوده اند عبارتند از:

1-توجه به اصالت كودك وآموزش و پرورش وی

2- وجود تفاوتهای فردی دردانش آموزان و ضرورت شناخت و توجه به این تفاوتها درامر آموزش و پرورش

3- وجود استعدادهای عمومی و اختصاصی در دانش آموزان و ضرورت شناخت و پرورش تدریجی و سنجش آنها

4- رشد جمعیت و افزایش گرایشها و علاقه مندی به تحصیل درسطوح مختلف و گسترش علوم و تكنولوژی

5- تراكم و تنوع واحدهای درسی در رشته های تحصیلی وضرورت انتخاب مناسب

6- توسعه مشاغل و حرفه و ضرورت انتخاب شغل مناسب

7- تغییر نگرشها و ارزشها نسبت به انتخاب رشته های تحصیلی و انتخاب شغل

8-گسترش نیازهای جامعه به نیروی انسانی در سطوح مختلف مهارت

9- وجود مسائل و مشكلات جسمانی، عاطفی، اجتماعی، رفتاری، تحصیلی وخانوادگی دردانش آموزان.

نقش مشاور درامور تحصیلی

دانش آموزان درجریان تحصیل با مشكلات زیادی مواجه می شوند كه مشاور می تواند در رفع این مشكلات كمكهای مؤثری به دانش آموزان ارائه دهد كه پاره ای ازاین مشكلات را می توان به شرح زیر شمرد.

1- ضعف پایه ی تحصیلی:

در مورد چنین دانش آموزانی مشاور باید برای فراگیری دروس پایه از نقطه ای كه ضعف دارد برنامه ریزی كند و با كمك خانواده ضعف پایه ای او را جبران كند.

فشار آوردن و وادار كردن دانش آموز به زحمات شبانه روزی درسطح بالای تحصیلی بدون توجه به پایه بی فایده است.

آماده كردن دانش آموز و اولیای وی برای چنین برنامه ای نیاز به جلسات مشاوره ای دارد كه متولی آن مشاور مدرسه است.

2- كمبود یا نبود انگیزه تحصیلی:

دانش آموزانی وجود دارند كه ازنظر هوشی درحد طبیعی و ظرفیت لازم برای یادگیری را دارند، اما انگیزه ای برای درس خواندن ندارند.

درمورد اینگونه دانش آموزان كه تعدادشان نیز كم نیست مشاور باید علت تنبلی راجستجو و برای درس خواندن آنها ایجاد انگیزه كند.

تشویق كردن به نحوه های مختلف، ایجاد زمینه های موفقیت برای دانش آموز، او را به هنگام، تأیید كردن و در مجموع به كار بردن انگیزه های طبیعی می تواند كارساز باشد.

مشاوران با همكاری سایر عوامل آموزشی و پرورشی می توانند درسه سطح پیشگیری اولیه، ثانویه وثالث اقدام به فعالیت نمایند.

مدرسه مكان مناسبی برای اجرای برنامه های پیشگیری ازمشكلات روانی و عاطفی است و بخش مهمی از رسالت مدرسه به آموزش سازگاری عاطفی فرد در زندگی اختصاص دارد.

لذا مدرسه بهترین فضا و فرصت برای آموزش ترویج شیوه های سازگاری صحیح در زندگی فردی و اجتماعی است(حسینی، 1390).

مشاوران در بعد پیگیری اولیه با آموزش مهارتهای زندگی و با ارائه خدمات راهنمایی، مشاوره و اطلاع رسانی در زمینه های تربیتی، تحصیلی و شغلی وتسهیل روند ارضای نیازهای اساسی دانش آموزان، ازجمله شكوفایی استعدادها وتوانمندیها احساس خود ارزشمندی و اعتماد به نفس، خود شناسی و ارتقای سلامت روانی آنان نقش مؤثری را ایفا می كند.

اینگونه خدمات ازطریق تدریس درس مهارتهای زندگی در قالب ساعت پرورشی، اجرای آزمونها و انجام فرایند هدایت تحصیلی و اطلاع رسانی شغلی و آموزش فرایند برنامه ریزی تحصیلی و طرح ریزی شغلی در فرصتهای مناسب اجرا می شود (اردبیلی، 1371).

 نتیجه گیری و پیشنهادات

مشكلات دانش آموزان، زنجیره ای از عوامل فردی و اجتماعی است كه نیازمند دیدی جامع نگر و نظام مند به استعدادها و توانائیها و علائق، شخصیت، ساختار و وضعیت خانواده و سایر متغیرهای محیطی است.

مشاور مدرسه با آگاهی از ارتباط تنگاتنگ مشكلات تحصیلی با زمینه های روانی- اجتماعی دانش آموزان، با استفاده از متون و روشهای راهنمایی و مشاوره از طریق شیوه های مختلف فردی، گروهی و خانوادگی به دانش آموزان كمك می كند تا با بررسی های همه جانبه مشكل بتوانند راه حل یا راه حلهای مناسب را انتخاب و برای اجرای آنها برنامه ریزی نمایند و در نهایت عملكرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد.

یكی از روشهای مشخص كردن نقش مشاوران این است كه ببینیم شاگردان، معلمان، مدیران و والدین (یعنی گروهی كه مشاوران به آنها خدمت می كنند) آنها را چگونه درك می كنند.

پیدا كردن آگاهی در این مورد، چگونگی پذیرش مشاوران را از طرف این افراد مشخص می سازد.

در گذشته مشاوره خدمتی رسمی ولی سازمان نیافته بود كه به انتخاب شغل محدود می گشت و امروز به صورت یك سلسله خدمات راهنمایی و شخصی بسیار پیشرفته و هماهنگ درآمده است، بنابراین مشاوره شامل تمام جنبه های رشد و تكامل شاگرد است.

در گذشته راهنما شخصی ناصح بود و امروز نقش مشاور، ارزیابی كننده ی پیشرفت فرد، كمك دهنده به او در حل مشكلات، رابط بین خانه ومدرسه و هماهنگ كننده فعالیتهای راهنمایی كارمندان ومعلمین، طرف مشورت در تنظیم برنامه درسی است.

در گذشته وظایف راهنمایی ومشاوره به عهده ی معلمین و مدیرانی بود كه برای این كار تربیت نشده بودند و امروز گرایش به این است كه در مدارس یك نفر مشاور یا متخصص راهنمایی تربیت شده وجود داشته باشد.

در گذشته منظور مدرسه فقط دادن تعلیمات و تنها چیزی كه ارزشیابی می شد، تواناییها و عدم تواناییهای ذهنی كودك بود، و بر حسب تواناییهایی كه داشت و یا به علت نداشتن استعدادهای مورد نیاز به او توصیه می شد كه فلان رشته را انتخاب كند و یا فلان دوره را انتخاب نكند،

اما امروز پیشرفت همه جانبه كودك مورد نظر مدارس جدید می باشد و تنها به كسب مهارتهای آموزشی و یادگیری های درسی اكتفا نمی شود بلكه هدف، رشد همه جانبه شخصیت كودك می باشد تا به جایگاه و مقام یك فرد بزرگسال كامل برخوردار از سلامت روان برسد.

ازجمله اموری كه مورد توجه است، سازگاریهای حرفه ای، اجتماعی و شخصیتی اوست، مفهوم تازه آموزش و پرورش عبارت است از سازگاری با موقعیت های زندگی و خدمات راهنمایی با هدف حمایت از مدارس و ایجاد تسهیلات لازم برای رسیدن به آن سازمان یافته است.

برنامه ی جدید راهنمایی با تأكید بر رشد سلامت روان كودك گسترش می یابد و لذا اجرای آن به صورت توجه به همه جوانب رشد كودك وهمگی ابعاد شخصیت او بر روش قدیمی تشخیص و درمان برتری چشمگیری یافته است با این تعبیر لزوم و گسترش خدمت راهنمایی و مشاوره در تمام مقاطع تحصیلی از ابتدایی تا دبیرستان یك ضرورت مسلم در همه جوامع پیشرفته است.

با توجه به مطالب و تحلیل های ذکر شده موارد ذیل پیشنهاد می گردد:

1- مشاوره بر راهبرد اهداف دانش آموزان اثرگذار است. لذا آموزش دادن در مشاوره بایستی در راستای اهداف آموزشی باشد. 2-از آنجاکه بالا بودن انگیزه در فرایند یادگیری محصل اثرغیر قابل انکاری دارد، از آغاز مدرسه باید به این امر توجه کرد. تا این امر در دانش آموز درونی شده، به استقلال آموزشی برسد. 3-محیط خانواده وبرخورد والدین در روند کار مشاوره اثر دارد. لذا لزوم اجرای برنامه ی آموزشی برای خانواده نیز، لازم و ضروری به نظر میرسد. 4- جلسات آموزشی مشاوره تحصیلی می‏تواند از طریق رسانه به عنوان یک برنامه آموزشی برای افزایش سطح آگاهی افراد بکارگرفته شود.

مراجع:

1. اردبیلی، یوسف (1371)، ضرورت مشاور و ظایف مشاوره و مدیر در آموزش و پرورش، مجله مدیریت در آموزش و پرورش، شماره، تهران. 2. اصغری پور، حمیدوهمکاران(1390)، مشاوره بادانش آموزان درمدارس، انتشارات و رای دانش، تهران. 3. اصلانی، ابراهیم(1382)، نقش های مشاوره‎ای معلم، رشدمعلم، آبان ماه، ش176. 4. ثنائی، باقر (1385)، روان درمانی و مشاوره ی گروهی، انتشارات چهر، تهران. 5. حسینی بیرجندی، سیدمهدی (1390)، اصول وروش های راهنمایی ومشاوره، انتشارات رشد، تهران. 6. رجایی، منوچهر و همکاران(1383)، تأثیرمشاوره تحصیلی گروهی برمهارت ها و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان متوسطه شهراصفهان مقاله ی(علمی- پژوهشی)ش12. 7. شفیع آبادی، عبدالله(1390)،راهنمایی  و مشاوره‎ ‎تحصیلی و شغلی(مفاهیم وکاربردها)، انتشارات سمت، تهران.

8. شفیع آبادی، عبدالله(1390)، مقدمات راهنمایی ومشاوره(مفاهیم وکاربردها)، اتشارات رشد،تهران.

9. گلادینگ، ساموئل.تی(2011)، اصول ومبانی مشاوره، ترجمه حمزه گنجی، نشر ساوالان، تهران. 10. گیبسون رابرت و میشل، ماریان (2010)، زمینه‎ی مشاوره و راهنمایی و ترجمه ثنایی، باقر و همكاران، انتشارات رشد، تهران. 11. محمدخانى، شهرام (1384)، بهداشت روانی مدرسه‎ها، انتشارات رشد مشاو رمدرسه، شمارة1. 12. میلانی فر، بهروز (1390)، بهداشت روانی، نشر قومس، تهران. 13. نوابی نژاد، شکوه (1393)مشاوره چیست؟ مشاورکیست؟ ماهنامه پیوند، فروردین و اردیبهشت ماه، ش416-415، ص12-11. 14. ویلیام، دبلیوپرکی (1999)، خودپنداری و موفقیت تحصیلی، ترجمه سیدمحمد میرکمالی، انتشارات یسطرون، تهران. 15. قشلاقی، محمد(1373)، روان شناسی مشاوره و راهنمایی، چاپ اول، انتشارات مانی. 16. نوابی نژاد، شكوه(1373) راهنمایی و مشاوره، چاپ اول، انتشارات معاصر.

17. Arbona, C.(2000). Practice and reseaech in career counseling and development.Career development Quarterly ,49,98-134

18. Brown. D. (2003). Career Information,career counseling and career Development,Bostom: Pearson Educoation, Ic. 19. Burnard, Philip .(2005). Counseling skills: For Health Professionsls. NewYorkBrunnre-Routledge. 20. Cochran, Jeffl,+Cochran, Nancy .(2006). The heart of Counseling :a guide to developing therapeutic relationship. Belmont:CA Thomson. 21. Corey, G. (2005). Theories and practice of counseling and psychotherapy. grove, CA: Brook/Cole. 22. Nelson-Jones, R. (2008). Basic counseling skill. Los Angeles:sage. 23. Nelson-Jones, R. (2006). Theory and practice of counseling and Therapy.Thousand oaks: Sage. 24. Paisley,P.O.& H.G. McMahoh .(2001).School counseling for the twenty –first century.challenges and opportunities ,professional school counseling, Vol .5 ,PP .115-156